Informatiegids: Tandenknarsen & slaap

Veel mensen doen het: tandenknarsen in de slaap. Vaak blijft dit onopgemerkt en vormt het geen probleem. Maar wat als het je nachtrust negatief beïnvloedt of je met pijn of schade aan je kaak wakker wordt? In deze informatiegids lees je meer over hoe je ontdekt of je tandenknarst en wat je ertegen kunt doen.

Inhoud:

-Wat is tandenknarsen?
    -Hoe vaak komt het voor?
-Hoe ontstaat tandenknarsen?
    -Slaapstoornis
    -Andere oorzaken
-Wat zijn de gevolgen?
-Hoe weet je of je tanden knarst?
-Wat kun je doen tegen tandenknarsen?
    -Bij wie kun je terecht?

Wat is tandenknarsen?

Als je tandenknarst, schuiven je tanden over elkaar terwijl je slaapt. Je kaakspieren spannen zich aan, terwijl ze ‘s nachts juist mogen ontspannen. Knarsen kan ervoor zorgen dat je gebit schade oploopt en je tanden slijten. Ook heeft het geregeld invloed op je nachtrust en kun je er pijn van krijgen aan je kaak.

Tandenknarsen wordt in medische termen ook wel ‘bruxisme’ genoemd. Het is een parasomnie: een fenomeen waarbij je je ongewenst beweegt of gedraagt in je slaap. Andere voorbeelden hiervan zijn slaapwandelen of praten in je slaap.

Hoe vaak komt het voor?

Tandenknarsen is geen uitzonderlijk fenomeen. Onder de Nederlandse bevolking hebben veel mensen er last van. Van alle kinderen van 12 tot 18 jaar knarst 14,8% tijdens het slapen.

Bij volwassenen komt het nog iets vaker voor, namelijk bij 16,5%. Vooral bij 35- tot 45-jarigen ligt het aandeel tandenknarsende slapers hoog: in deze leeftijdsgroep heeft ruim één op de vijf er last van.

Hoe ontstaat tandenknarsen?

Het knarsen met de tanden hangt vaak samen met hoe goed (of juist slecht) je slaapt. Als je onrustig slaapt of pas laat in slaap valt, kan dit ervoor zorgen dat je kaak ‘s nachts actiever is. Tegelijkertijd kan tandenknarsen er weer voor zorgen dat je slechter gaat slapen. Hierdoor kan je in een vicieuze cirkel terechtkomen.

Slaapstoornis

Als je slecht slaapt, kan dit leiden tot knarsen. Bij verschillende slaapstoornissen is het een bekende klacht. Onder meer bij patiënten die snurken of slaapapneu hebben, komen nachtelijke kaakbewegingen relatief veel voor: bij ruim de helft van de patiënten. Ook de ziekte van Huntington en Parkinson gaan hier vaak mee samen.

Doordat tandenknarsen slaapproblemen kan veroorzaken, wordt het soms als slaapstoornis aangeduid. Er is echter pas sprake van een slaapstoornis als je ook overdag voor langere tijd last hebt van slaapgebrek.

Andere oorzaken

Naast slaapstoornissen zijn er nog veel andere achterliggende oorzaken:

Mentale problemen, stress of angsten
Roken, alcohol- of drugsgebruik
Bijwerking van medicatie
Overmatig gebruik van cafeïnehoudende dranken

Vaak hebben deze oorzaken ook in directe zin invloed op de slaapkwaliteit. Of deze redenen dus de directe aanleiding zijn voor het tandenknarsen of indirect door slecht slapen, is niet met zekerheid te zeggen. Wel is duidelijk dat er een samenhang bestaat.

Wat zijn de gevolgen?

‘s Nachts knarsen met je tanden kan vervelende gevolgen hebben waar je overdag last van hebt. Je kunt bijvoorbeeld gebitsslijtage door krijgen of er kunnen stukjes tand afbreken. Ook kun je wakker worden met hoofd- of kaakpijn of spanning op je kaak.

Daarnaast kan de klacht ervoor zorgen dat je een slechte nachtrust hebt en daardoor vermoeid wakker wordt.

Je nachtelijke kaakbewegingen kunnen zelfs hoofd-, nek- en schouderklachten veroorzaken. Ook kan het geluid van het knarsen jouw partner wakker houden.

Hoe weet je of je tanden knarst?

Omdat het tijdens je slaap gebeurt, kan het lastig zijn om erachter te komen of je met je tanden knarst. In de meeste gevallen merk je er zelf niets van.

Signalen waar je op kunt letten, zijn de fysieke gevolgen zoals gebitsslijtage of een stijve kaak bij het opstaan. Soms valt het je partner op. Ook een tandarts kan aan een gebit vaak zien of je een tandenknarser bent, op basis van slijtage aan je tanden en kiezen.

Niet altijd zal een tandarts dit gelijk als problematisch bestempelen. Zeker als je verder niets van het knarsen merkt, is er verder waarschijnlijk niets ernstigs aan de hand. Pas als je er nare fysieke klachten bij hebt, zoals slaapgebrek of hevige gebitsslijtage, is het verstandig om verdere maatregelen te nemen.

Wat kun je doen tegen tandenknarsen?

Om van tandenknarsen af te komen, zijn er verschillende dingen die je kunt doen. Afhankelijk van de oorzaak boek je met de ene maatregel natuurlijk meer succes dan met de andere.

Opbeetplaat of bitje

Wat vaak bij tandenknarsen wordt voorgeschreven, is het gebruik van een bitje of opbeetplaatje. Dit doe je ‘s nachts in, zodat je tanden niet verder beschadigen.

Het knarsen zelf stopt er echter niet door, omdat de oorzaak er niet mee wordt aangepakt. Maar zeker op de korte termijn kan dit een effectieve manier zijn om (verdere) gebitsschade te voorkomen.

Leefstijlaanpassingen

Heb je het vermoeden dat de oorzaak ligt in je leefstijl? Probeer dan aanpassingen hierin door te voeren, zoals stoppen met roken. Ook het vermijden van drugs of grote hoeveelheden alcohol- of cafeïnehoudende dranken kan eraan bijdragen dat je minder knarst.

Ontspanningsoefeningen

Wanneer je veel stress ervaart, kunnen ontspanningsoefeningen of rustige activiteiten voor het slapengaan helpen. Denk bijvoorbeeld aan ademhalingsoefeningen, mindfulness, een warm bad of luisteren naar rustgevende muziek. Ook het masseren van je kaak kan voor ontspanning zorgen aan je spieren.

Medicatie bespreken

Als je het idee hebt dat de medicatie die je inneemt een rol speelt bij tandenknarsen of slecht slapen, dan kun je dit bespreken met je apotheker of huisarts. Stop nooit zomaar zelfstandig met je medicatie, maar bekijk samen of er passende alternatieven zijn waar je wellicht een betere nachtrust bij hebt.

Bij wie kun je terecht?

Voor hulp bij tandenknarsen kun je terecht bij verschillende zorgprofessionals. Zij kunnen helpen met het diagnosticeren ervan, het vinden van de oorzaak en het verhelpen van de klachten.

Huisarts

Heb je klachten waarvan je twijfelt of deze door tandenknarsen kunnen komen? Dit kun je bespreken met de huisarts om te kijken hoe de klachten verholpen kunnen worden. In sommige gevallen zal een huisarts je doorverwijzen voor verder onderzoek.

Tandarts

Tijdens een gebitscontrole bij de tandarts kun je vragen of te zien is of je tandenknarst. Bij ernstige slijtage is de kans groot dat een tandarts er zelf al over begint. Bespreek welke mogelijkheden er in dat geval zijn om de gevolgen ervan te bestrijden, zoals een opbeetplaat. Ook kan een tandarts ontstane schade aan je gebit (in ernstige gevallen) herstellen.

Tandarts-gnatholoog

Een tandarts-gnatholoog is gespecialiseerd in kauwproblemen en kaakklachten. Heb je veel last van tandenknarsen, dan kun je een doorverwijzing hiernaar krijgen van de tandarts of huisarts om geholpen te worden.

(Kaak)fysiotherapeut

Als je last hebt van pijn of stijfheid aan je kaak, nek of rug bij het opstaan, kun je een bezoek brengen aan een (kaak)fysiotherapeut. Deze maakt de spieren weer los en geeft oefeningen om de pijn of stijfheid in de toekomst te voorkomen.

Slaapcentrum / somnoloog

In een slaapcentrum kan een somnoloog een slaaponderzoek uitvoeren om bruxisme vast te stellen. Op basis van dit onderzoek kan een behandelplan worden gemaakt. Dit kan bijvoorbeeld een medische behandeling zijn om de kaakspieren te ontspannen (met behulp van botox).

Psycholoog

Als bij jou het tandenknarsen een mentale oorzaak heeft, zoals stress, kan een psycholoog je misschien helpen. Heb je geprobeerd om ontspanningsoefeningen te doen, maar heeft dit onvoldoende effect? Dan kan een psycholoog je mogelijk van advies voorzien voor het verminderen van stressklachten. Ook bij knarsen door angsten en andere mentale klachten kan een psycholoog de helpende hand bieden.